Odwołanie darowizny gdy obdarowany zbył nieruchomość – najnowsze orzeczenie SN 2025
Sąd Najwyższy potwierdził, że darczyńca nie może skutecznie żądać zwrotu nieruchomości od obdarowanego, który zbył ją przed odwołaniem darowizny. Postanowienie z 25 listopada 2025 r. rozstrzyga praktyczną kwestię legitymacji biernej w sporach o zwrot darowizny, jednocześnie wskazując alternatywną drogę dochodzenia roszczeń.
Czy można odwołać darowiznę, gdy obdarowany przekazał nieruchomość innej osobie?
Wyobraź sobie sytuację: darowałeś mieszkanie lub dom swojemu krewnemu, a ten okazał się rażąco niewdzięczny. Postanawiasz odwołać darowiznę zgodnie z art. 898 Kodeksu cywilnego, ale okazuje się, że nieruchomość została już przekazana kolejnej osobie. Co teraz? Najnowsze orzeczenie Sądu Najwyższego z listopada 2025 roku daje jednoznaczną odpowiedź.
Stan faktyczny sprawy rozstrzygniętej przez SN
W rozpatrywanej sprawie powódka przekazała nieruchomość w formie darowizny dalszym krewnym. Po pewnym czasie uznała, że obdarowani dopuścili się wobec niej rażącej niewdzięczności i podjęła decyzję o odwołaniu darowizny.
Problem polegał na tym, że krewni zbyli nieruchomość w formie kolejnej darowizny na rzecz osoby trzeciej jeszcze przed złożeniem oświadczenia o odwołaniu. W dniu wytoczenia powództwa pozwani nie byli już właścicielami spornej nieruchomości.
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego – kluczowe tezy
Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej, potwierdzając stanowisko sądów niższych instancji. Sędzia SN dr hab. Marta Romańska wskazała następujące argumenty:
- Brak legitymacji biernej – obdarowani w chwili wytoczenia powództwa nie mieli już legitymacji biernej do występowania w procesie o zwrotne przeniesienie własności nieruchomości
- Niewykonalność zobowiązania – nakazanie pozwanym złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności byłoby dla nich niemożliwe do wykonania, ponieważ nie są już właścicielami
- Art. 409 w zw. z art. 898 § 2 k.c. – obowiązek zwrotu przedmiotu darowizny nie powstanie, jeśli w chwili rażącej niewdzięczności przedmiot był już utracony, a obdarowany nie jest już wzbogacony
Jakie roszczenia przysługują darczyńcy w takiej sytuacji?
Orzeczenie SN nie zamyka wszystkich dróg dochodzenia roszczeń przez darczyńcę. Istnieją dwie alternatywne możliwości:
1. Roszczenie wobec "wtórnie obdarowanego" (art. 407 k.c.)
Jeżeli obdarowany rozporządził korzyścią bezpłatnie na rzecz osoby trzeciej, obowiązek wydania korzyści przechodzi na tę osobę trzecią. Co istotne, dotyczy to również sytuacji, gdy "wtórnie obdarowany" był w dobrej wierze i nie wiedział o potencjalnych roszczeniach darczyńcy.
2. Roszczenie pieniężne z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c.)
Gdy obdarowany zbył nieruchomość odpłatnie (np. sprzedał), darczyńca może dochodzić zwrotu ekwiwalentu pieniężnego odpowiadającego wartości darowizny.
Termin na odwołanie darowizny – tylko 1 rok!
Warto pamiętać o kolejnym istotnym orzeczeniu SN z 2025 roku (sygn. I CSK 5/25), które potwierdza, że uprawnienie do odwołania darowizny jest ograniczone rocznym terminem od dnia dowiedzenia się o niewdzięczności (art. 899 § 3 k.c.).
W tamtej sprawie darczyńcy powoływali się na wyrok skazujący obdarowaną za pobicie z 2017 roku, ale oświadczenie o odwołaniu złożyli dopiero w 2021 roku. Sąd uznał, że przekroczyli termin i roszczenie wygasło.
Praktyczne porady dla darczyńców
✅ Sprawdź stan własności przed złożeniem pozwu – weryfikacja w księdze wieczystej pozwoli uniknąć pozwania niewłaściwej osoby
✅ Działaj natychmiast po dowiedzeniu się o rażącej niewdzięczności – termin roczny jest bezwzględny
✅ Rozważ różne roszczenia – jeśli zwrot w naturze niemożliwy, możesz żądać zwrotu od nabywcy lub ekwiwalentu pieniężnego
✅ Skonsultuj się z prawnikiem przed odwołaniem darowizny – właściwe określenie pozwanego i rodzaju roszczenia ma kluczowe znaczenie
FAQ – Najczęściej zadawane pytania
Czy mogę odwołać darowiznę, jeśli obdarowany sprzedał nieruchomość?
Tak, możesz odwołać darowiznę, ale nie możesz żądać zwrotu nieruchomości od byłego obdarowanego. Przysługuje ci roszczenie o zwrot równowartości pieniężnej na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu.
Czy "wtórnie obdarowany" musi zwrócić nieruchomość, nawet jeśli nie wiedział o konflikcie?
Zgodnie z art. 407 k.c., jeśli osoba trzecia otrzymała korzyść nieodpłatnie (np. w formie darowizny), obowiązek zwrotu przechodzi na nią nawet jeśli była w dobrej wierze.
Ile mam czasu na odwołanie darowizny?
Masz dokładnie 1 rok od momentu dowiedzenia się o rażącej niewdzięczności obdarowanego (art. 899 § 3 k.c.). Po tym terminie uprawnienie wygasa bezpowrotnie.
Co to jest "rażąca niewdzięczność"?
Orzecznictwo wskazuje, że rażącą niewdzięcznością są zachowania skierowane przeciwko darczyńcy z wyraźną wolą pokrzywdzenia go, np. ciężkie naruszenie obowiązków rodzinnych, przestępstwa przeciwko darczyńcy, czy uporczywe postępowanie sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Podsumowanie
Najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego z 2025 roku jednoznacznie potwierdza, że darczyńca nie może skutecznie żądać zwrotu nieruchomości od obdarowanego, który ją zbył przed odwołaniem darowizny. Jednak prawo przewiduje alternatywne drogi dochodzenia roszczeń – wobec "wtórnie obdarowanego" lub w formie ekwiwalentu pieniężnego.
Kluczowe znaczenie ma czas reakcji – roczny termin na odwołanie darowizny jest bezwzględny, a właściwe określenie pozwanego decyduje o powodzeniu sprawy.
"Najlepszym remedium na rażącą niewdzięczność jest głębsza refleksja przed obdarowaniem."
📚 ŹRÓDŁA:
- Postanowienie SN z 25 listopada 2025 r. (SSN dr hab. Marta Romańska)
- Postanowienie SN z 10 września 2025 r., sygn. akt I CSK 5/25
- Uchwała składu 7 sędziów SN z 7 stycznia 1967 r., sygn. akt III CZP 32/66
Adwokat Piotr Karczewski Warszawa, 26 listopada 2025 r.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie darowizny?
Skontaktuj się z Kancelarią LEX FORTE